چکیده:
از موضوعات مهم و اساسی در قرآن کریم مسئله «توبه» و بازگشت به‌سوی خداست، لفظ توبه از اصطلاحات پرتکرار در قرآن و روایات است و مشتقات آن نزدیک به ۸۷ مرتبه در قرآن ذکر شده است و در هر مورد به جهتی از جهات مختلف بحث توبه پرداخته شده است. توبه هم وجهۀ اعتقادی و هم وجهۀ عبادی دارد و فضیلتی است که مداومت بر آن، از ویژگی‌های بندگان جویای پاکیزگی شمرده شده است که خداوند آنان را دوست می‌دارد و آنها را مورد مغفرت و بخشش قرار می‌دهد و گناهان آنان را پوشانده، به‌گونه‌ای که اثری از آن نزد هیچ شاهدی باقی نمی‌ماند، نه فرشتگان ناظر بر اعمال انسان و نه اعضا و جوارح و مکانی که در آن مرتکب گناه شده است. نهایت لطف پروردگار به توبه‌کنندگان واقعی «تبدیل سیئات به حسنات» است؛ مانند آیهٔ ۷۰ سورهٔ مبارکهٔ فرقان که «توبه» را باب نجات انسان‌ها از گناه معرفی نموده و شرط قبولی توبه را «ایمان» و «عمل صالح» می‌داند. نوشتار حاضر، باهدف بررسی نظرات مختلف مفسران شیعه معاصر با محوریت آیهٔ فوق و به روش توصیفی انجام‌گرفته و تبیین شد که اصل واژهٔ تبدیل به معنای «تغییر» است، اما در مورد نحوهٔ تغییر سیئات به حسنات، میان مفسران اختلاف‌نظرهایی وجود دارد: عده‌ای آن را تبدیل نفس سیئه به حسنه دانسته، برخی مراد از سیئات و حسنات را ثواب و عقاب آنها می‌دانند و برخی نیز آن را تبدیل آثار سیئات به آثار حسنات می‌دانند. ولی باتوجه‌به ظاهر آیه هر یک از گناهان، خود مبدل به حسنه می‌شود، نه عقابش و نه ملکه‌اش و نه اعمال آینده‌اش، بلکه یک‌یک گناهان گذشته مبدل به حسنه می‌شود.
واژگان کلیدی: توبه، سیئات، حسنات، فرقان
