چکیده
یکی از مباحث فقهی که در جهان فعلی کاربرد دارد، موضوع شناسی رشوه از منظر فقه امامیه است که با شناخت آن می‌توان دستگاه‌های مختلف کشوری و لشکری اعم از دستگاه قضا و غیر آن را از آلوده شدن به رشوه و نظائر آن پیراسته داشت. به همین منظور در راستای این موضوع ابتدا به تعریف رشوه و موارد مشابه اشاره شده است و بعد ماهیت رشوه که شامل عناصر رشوه، اقسام رشوه، مصادیق رشوه، عوامل تحقق آن و ادله حرمت آن، است مورد بررسی قرار گرفته شده و در آخر برای شناسایی بهتر این موضوع با موارد متشابه‌ای چون هدیه، جُعل، بیع محاباتی و غیره به بیان شباهت‌ها و تفاوت‌های رشوه با این موارد متشابه پرداخته شده است. اما از آنجایی که در متون و منابع خاصه و عامه تفسیر خاصی از رشوه به عمل نیامده بیشتر فقها رشوه را با همان معنای لغوی آن، موضوع حکم تحریم قرار داده و نهایت در برخی موارد با افزودن قیدی، موضوع آن را تضییق و یا توسعه داده‌اند. ولی پس از بررسی سخنان فقیهان و اهل عرف و لغت و جمع‌بندی همه‌ی آنها به دست می‌آید؛ رشوه چیزی است که شخصی به دیگری می‌دهد، تا حقی را باطل کند، یا باطلی را به کرسی بنشاند و یا صرفا برای چاپلوسی، یا رسیدن به هدف مشخصی با تبانی، یا برای انجام کاری که از نظر عرف و عقلا نمی‌توان از راه پرداخت مزد و حق العمل به آن دست یافت. البته رشوه علاوه بر قضا غیراز قضا را نیز شامل می‌شود که فقها برای بیان حرمت آن از دلایلی همچون قرآن کریم، سنت، اجماع و گاهی نیز از عقل استفاده کرده‌اند. ادله‌ای که دربیان حرمت رشوه از کتاب، سنت، اجماع و عقل بیان گردید، اطلاقشان هم شامل حرمت رشوه گرفتن می‌شود و هم شامل رشوه دادن ولی چنانچه شخصی ناچار شود برای رسیدن به حق خویش، به قاضی رشوه دهد، برای راشی جایز بوده ولی گرفتن آن برای قاضی حرام است. همچنین پس از بیان تفاوت‌ها و شباهت‌های رشوه با موارد متشابه به خوبی آشکار گردید که ملاک تشخیص رشوه با این موارد به قصد و انگیزه‌ی فرد پرداخت کننده برمی‌گردد.
واژگان کلیدی: رشوه، هدیه، جُعل و اجرت، بیع محاباتی، پورسانت، پاداش، شباهت‌ها و تفاوت‌ها.
پدیدآورندگان
استاد داور: حسام الدین ربانی
استاد راهنما: سهیلا فرّخی
نویسنده: مریم خورشیدوند
سطح: سطح3
رشته: فقه و اصول
برگزار کننده: قم
شهر: قم
مدرسه: قم - قم - مرکز آموزش‌های غیرحضوری
