چکیده
با گسترش فضای مجازی و رشد شبکه‌های اجتماعی، یکی از مسائل نوپدید و پیچیده‌ای که جوامع اسلامی با آن روبه‌رو شده‌اند، پدیده‌ی بی‌حجابی در محیط‌های دیجیتال است. فقدان سواد رسانه‌ای، بحران هویت، ضعف ایمان و اختلالات رفتاری از جمله عواملی هستند که زمینه‌ساز این رفتار ضد ارزشی در فضای مجازی شده‌اند. این پژوهش درصدد بررسی «حکم اولی و ثانوی بی‌حجابی در فضای مجازی» از منظر فقه اسلامی و بر پایه منابع معتبر اجتهاد است. روش تحقیق این پژوهش، توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای با رویکرد کاربردی است. ابتدا به مفهوم‌شناسی واژگان کلیدی نظیر حجاب، بی‌حجابی، فضای مجازی، حکم اولی و حکم ثانوی پرداخته شده و سپس ادله‌ی فقهی در دو سطح حکم اولی و حکم ثانوی مورد بررسی قرار گرفته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که حکم اولی بی‌حجابی در فضای مجازی با استناد به ادله‌ی اربعه (آیات قرآن، سنت، اجماع و عقل) و قواعد فقهیه‌ای مانند لا ضرر، نفی سبیل، حفظ نظام و حرمت اعانه بر اثم، به صورت مطلق حرام است. اما در شرایط ویژه و عنوان‌های ثانوی مثل اضطرار درمانی، اکراه از سوی نهادها، تزاحم با مصالح اهم یا محدودیت‌های فنی در فضای ارتباطی، امکان صدور حکم ثانوی تخفیفی وجود دارد. همچنین در مواردی مانند اشاعه فحشا، تحریک مخاطب، تحقیر نمادهای دینی یا مشارکت هدفمند نهادهای بیگانه، حکم ثانوی موجب تشدید حرمت و سخت‌گیری فقهی می‌شود. نتیجه‌گیری نهایی آن است که بی‌حجابی در فضای مجازی اگرچه از نظر حکم اولی حرام است، اما تشخیص دقیق عنوان ثانوی بر اساس زمان، مکان، مصلحت و نوع مخاطب می‌تواند زمینه‌ی صدور حکم ثانوی را فراهم سازد. از این رو فقه اسلامی، با بهره‌گیری از ظرفیت‌های اجتهادی خود، قادر است در مواجهه با پدیده‌های نوظهور، پاسخ‌هایی منسجم و خردمندانه ارائه دهد.
کلید واژگان: بی‌حجابی، حکم اولیه، حکم ثانویه
پدیدآورندگان
استاد داور: داود غائبی
استاد راهنما: مهدی عمانی
نویسنده: فاطمه غورقانلو
سطح: سطح3
رشته: فقه و اصول
برگزار کننده: قم
شهر: قم
مدرسه: قم - قم - مرکز آموزش‌های غیرحضوری
