چکیده:
از جمله قواعد مهمی که در زمینه استنباط احکام شرعی به آن استناد می‌شود قاعده‌ی لاضرر است. این قاعده، از قواعد فقهی مشترک می‌باشد که در تمام ابواب فقهی کاربرد دارد و همین امر بر میزان اهمیت آن می‌افزاید. قاعده لاضرر به این معناست که در اسلام هیچ ضرر و اضراری وجود ندارد و با عناوین دیگری نیز همچون قاعده ضرر، قاعده ضرر و ضرار، قاعده لا ضرر و لا ضرار و قاعده نفی ضرر یاد شده است. با وجود اختلاف نظر فقها در خصوص قاعده‌ی لاضرر، شیخ انصاری این قاعده را ناظر به احکام اولیه دانسته و معتقد است مفاد قاعده نفی هر حکمی است که از ثبوت آن ضرری متوجه شخص گردد و بر همه احکام اولیه مقدم و حاکم است و موجب تضییق آنها می‌شود. آخوند خراسانی با توجه به دیدگاه اصولی خود، دامنه قاعده را محدود به مواردی می‌داند که در آنها حکمی ضرری شده باشد. از دیدگاه امام خمینی(ره)، یک حکم حکومتی بوده است که اگر یک عمل، آسیب و ضرری به جامعه اسلامی یا فردی از جامعه وارد کند حاکم جامعه اسلامی می‌تواند به استناد مضر بودن آن، حکم حکومتی بر اساس مصلحت مورد نظر خود صادر نماید. این پژوهش به روش کتابخانه‌ای و با شیوه توصیفی-تحلیلی به بررسی تطبیقی دیدگاه شیخ انصاری، آخوند خراسانی و امام خمینی در تفسیر قاعده‌ی لاضرر با تاکید بر مصادیق نو ظهور پرداخته و اشتراک‌ها و افتراق‌های نظریات را بررسی نموده است. نتیجه این بررسی نشان می‌دهد که اشتراکات و افتراقات هر سه اندیشمند در بحث قاعده ضرر با در نظر داشتن تفاوت‌ها و تمایزها و.. هریک موجبات آگاهی و شناخت بیشتر نسبت به مواضع مختلف با قاعده لاضرر است و در پایان به مصادیق نوظهور قاعده لاضرر بر اساس سه نظریه پرداخته شده است. همچنین از نتایج می‌توان به این اشاره نمود که امام خمینی(ره) نسبت به شیخ انصاری و آخوند خراسانی، دیدگاهی فراگیرتر نسبت به مصادیق نو ظهور ارائه داده و از این قاعده برای پاسخ به مسائل معاصر در حوزه هایی همچون حقوق اجتماعی، اقتصادی و پزشکی بهره برده است.
کلیدواژگان: قاعده لاضرر، شیخ انصاری، آخوند خراسانی، امام خمینی، قواعد فقهی، مصادیق نوظهور.
پدیدآورندگان
استاد داور: داود غائبی
استاد راهنما: حوریه خدائی
نویسنده: ملیحه مبین
سطح: سطح3
رشته: فقه و اصول
برگزار کننده: قم
شهر: قم
مدرسه: قم - قم - مرکز آموزش‌های غیرحضوری
