چکیده:
واژه«تعصب» در تمامی ادوار تاریخی و در تمامی علوم انسانی موردتوجه ویژه‌ای قرارگرفته است که در عموم مردم به معانی دقیق آن دقت نشده و از آن فقط به‌عنوان یک رذیله اخلاقی یادشده است ولی در آموزه‌های عمیق دینی از عنوان «تعصب» با دو جنبه «مثبت و منفی» آن یادشده و تعصب ممدوح و به‌جا مورد تحسین قرارگرفته و یک فضیلت اخلاقی به شمار رفته و برعکس تعصبی که حق را زائل بگرداند با عنوان تعصب مذموم از آن یادشده است. به دلیل اهمیت صفت اخلاقی تعصب و تبیین کارکردهای آن، تلاش شده تا در این مقاله با مراجعه به متون دینی؛ حقیقت صفت تعصب؛ گونه‌های آن و سپس تعصب مضموم به‌صورت اختصاصی شناسایی و تبیین شود. در مقاله پیش رو با روش تحلیل مضمون به مطالعه یکی از خطبه‌های مهم و طولانی امام علی (علیه‌السلام) معروف به خطبه قاصعه پرداخته و نتایج مرتبط با موضوع تعصب مذموم استخراج و تحلیل‌شده است. گزاره‌های به‌دست‌آمده نشان می‌دهند که امام علی (علیه‌السلام) در خطبه قاصعه، به‌صورت تفصیلی به موضوع تعصب و انواع آن پرداخته و جایگاه این صفت اخلاقی را در رشد یا سقوط آدمی تبیین فرموده‌اند. در انتها؛ این مقاله تلاش نموده که با اصل قرار دادن سخن ایشان، طرح کاملی از عنوان تعصب مضموم ارائه دهد.
کلیدواژه‌ها: امام علی، تعصب، تعصب مذموم، خطبه قاصعه، تحلیل
